química conversativa

Xa hai días que, na miña procura de paraísos obsesivos de evasión, empecei a ler todo canto me falta de Eduardo Mendoza. Onte pola noite estaba dando conta do seu Savolta (o estudio de en qué personaxe real pode estar baseado Savolta déixoo para momentos mellores), e dei con esta marabillosa reflexión sobre as conversas:

“Tampoco nuestras charlas derivaban en apasionadas polémicas, (...) esas acaloradas discusiones que ahora, en el recuerdo, acrecientan su importancia y se convierten en el símbolo nostálgico de mi vida en Barcelona. Con Lepprince la conversación era pausada e intimista, un intercambio sedante y no una pugna constructiva. Lepprince escuchaba y entendía y yo apreciaba esa cualidad por encima de todo. El mismo Serramadriles, que habría podido ser mi compañero idóneo, era demasiado simple, demasiado vacío: un buen compañero de farras, pero un pésimo conversador.”

Como vedes, Mendoza establece os tipos básicos de conversa que existen: as conversas de “pugna constructiva”; os “intercambios sedantes”, agradables pero intranscedentes; e as farras. Eu engadiría tamén as conversas que nos poñen de mala hostia, pero eso podémolo deixar para outro día.

Realmente, Mendoza expón tres tipos de conversadores, pero eu penso que son tres tipos de conversa. Entendédeme. Se ben cada persoa ten unha tendencia natural a un dos tipos (eu ben sabedes que disfruto da pugna), botai contas e decatarédesvos de que vivimos todas e cada unha delas, e que, aínda que as atribuamos a persoas concretas, nós posuímos nalgún momento un dos tres estados conversativos de Mendoza. E aquí é donde entra a miña teoría da química conversativa.

Obviamente, unha relación interpersoal, tanto se se estrea como se é diaria, depende, xa o sabemos, da confluencia de experiencias pasadas, necesidades presentes e expectativas futuras... e nese mapa tridimensional irreproducible por efecto das ínfimas fraccións temporais ás que se somete, surxe unha conversa.

Non me vou parar nos efectos da lúa chea sobre as conversas, é claro que a lúa inflúe nas experiencias coma nas mareas ou na semente das fabas. Tampouco me vou parar nas conversas dun mal día ou un mal momento. Eso elevaría exponencialmente o número de casos e non nos traería máis que divagacións superficiais e, probablemente, lembranzas desagradables.

Vou falar da xente que nos fai ben na conversa, dentro dos tres tipos de casos, igual de importantes e trascendentes aínda que pensemos que non. Refírome a esa xente que buscamos, aínda que non teñamos unha relación habitual, para que nos provoque un determinado efecto a súa conversa. Vexamos.

No primeiro tipo, o das “pugnas constructivas”, está claro que son conversas que nos aportan moito. Ás veces buscamos a Fulano ou Mengano, para que nos provoque unha catarse coa súa conversa, ás veces discusión. É a química conversativa agrícola que temos con alguén, é dicir, a de sementar para recoller. Se botades contas, e pensades en persoas concretas, habédevos decatar de que soe ser xente á que non vemos a miúdo, incluso que non nos atopamos nunca se non é para falar, que nos “frapa” (golpea en argot de Normandie) no máis fondo e nos sacha dentro. Por eso tamén é habitual que non a queiramos ver moi a miúdo! É a xente que nos desmonta durante unha hora ou dúas o que logo nos leva días ou meses reconstruír. @s que coñecedes a Gonzalo sabedes o que quero dicir. Destas conversas sóese saír co ceño fruncido e cavilando, e ás veces provocan decisións trascendentes.

No segundo tipo, o das conversas sedantes, eu inclúo todos aqueles encontros que plantan unha semente nova que non se identifica ata que medra. As conversas sedantes son aquelas que parten dunha intranscedencia, dun encontro casual ou de dúas persoas que non se coñecen moi ben e, seguramente, tampouco teñen especial interese en coñecerse. Parten da química conversativa forestal, é dicir, sementan espontaneamente, ás veces nace unha herba que murcha co primeiro sol e ás veces un carballo que vive ata que algún gilipollas especulador nolo vén talar para construír unha urbanización con piscina. O caso é que estas conversas son lembradas toda a vida, alomenos por un dos suxeitos, aínda que se lle olvide o nome d@ interlocutor/a (vénseme á cabeza agora unha conversa de cas e gatos con Luís de Xustás ou a do budista de Barcelona). Destas conversas sáese cun sorriso de momentánea felicidade, e soémonos decatar da súa importancia moito máis tarde, incluso anos despois.

Por último están as convesas “de farra”, que cumplen unha función non menos importante. É a química conversativa da rebusca que temos con algunha xente coa que só queremos botarnos unhas risas ou botar un baile (espero que a Marcelino non lle importe verse aquí reflectido), pero que teñen extrema importancia en determinados momentos da nosa vida (dixo Deco: “a orxía, no seu termo amplo, ten unha finalidade relixiosa, de participación telúrica, de sensación de pertenza a unha colectividade, de liberación”). Hai conversas de farra e barra, que tamén nos perseguen ó longo da vida, tamén irreproducibles, tamén trascendentais. A rebusca era o xeito que tiña de comer patacas e castañas as xentes sen terra de Galicia, ou de gañar uns cartiños cos cagallóns e o dentón cando a economía deixaba de ser de subsistencia. A química conversativa da rebusca vai tras do alimento básico, dinse moitas cousas durante a festa, realidades e verdades que agardamos que o alcohol borre da mente d@ interlocutor, pero que precisamos liberar, como comer a diario. Destas conversas sáese con falta de equilibrio e cos oídos zumbando ó deitarse, zumbando (se a inxesta non foi excesiva) verdades e liberdades.